مجتمع نابینایان نرجس:
از مهر ماه1358 سومین آموزشگاه نابینایان تهران در مجتمع آموزشی استثنایی پاسداران تاسیس شد. این آموزشگاه فعالیت اولیه خود را با حدود 50 دانش آموز دختر و پسر در مقطع ابتدایی آغاز کرد. برنامه های آموزشی و پرورشی این مرکز، زیر نظر اداره کل آموزش استثنایی انجام گرفت. فعالیت این مرکز به شکل روزانه بوده است. از مهر 1359 دانش اموزان نابینای فوق از دانش آموزان ناشنوا و عقب مانده ذهنی جدا شدند و دانش آموزان پسر به مجتمع نابینایان شهید محبی ودختربه مجتمع نابینایان دخترانه نرجس انتقال یافتند. حدود 150 دانش اموز دختر که از آموزشگاهای شهید محبی و دکتر خزائلی به این مرکز انتقال یافته بودند،در کلاسهای ابتدایی،راهنمایی و دبیرستان به تحصیل مشغول شدند.
در حال حاضر این مجتمع تنها مرکز شبانه روزی دخترانه نابینا در استان تهران است که کلاسهای درسی، هنری، کتابخانه و آزمایشگاه دارد. مقطع ابتدایی علاوه بر کلاسهای درس، دارای دو کلاس آمادگی و چهار کلاس ویژه کودکان چند معلولیتی هست.کادر آموزشی این مقطع شامل 18 مربی متخصص است که دوره های استثنایی را گذرانده و مدرک تحصیلی کاردانی و بالاتر دارند. شایان توجه است دانش آموزان مقطع ابتدایی این مجتمع از مربیان تحرک و جهت یابی و موسیقی نیز استفاده میکنند. در این مجتمع در دوره راهنمایی، دبیرستان و پیش دانشگاهی،90 دانش آموز به تحصیل مشغول اند.
دانش آموزان ساکن تهران به صورت روزانه و دانش آموزانی که در شهر، روستا یا محل اقامت آنها مراکز آموزش استثنایی وجود ندارد به صورت شبانه روزی از برنامه های آموزشی این مجتمع استفاده میکنند. دانش آموزان شهرستانی از طریق سازمان آموزش وپرورش استثنایی کشور به اداره استثنایی شهر تهران معرفی میشوند وپس از طی مراحل قانونی برای ثبت نام به این مجتمع مراجعه میکنند.
از دیگر فعالیت های آموزشی،رفاهی و توانبخشی این مرکز میتوان به این موارد اشاره کرد:کلاسهای آموزش و تفسیر قران، آموزش موسیقی،سرود و تواشیح، آموزش آشپزی،آموزش تلفن، برنامه آموزش خانواده، خوابگاه، سالن ورزشی، سالن اجتماعات، کارگاه حرفه و فن،آزمایشگاه علوم،فیزیک و شیمی، کتابخانه بریل و بینایی،اتاق بهداشت، سلف سرویس و ناهارخوری،نمازخانه، تلفن خانه، برگذاری اردوهای یک یا چند روزه و فعالیتهای ورزشی داخل یا خارج از مجتمع.
مجتمع نابینایان دخترانه نرجس زیر نظر سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور و آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران اداره میشود. بخشی از هزینه های مجتمع نیز از طریق کمکهای مردمی تامین میگردد و ارائه کلیه خدمات به دانش آموزان به صورت رایگان است. ذکر این نکته لازم است که در حدود نیمی از دبیران این مجتمع نابینا هستند.
2.مجتمع نابینایان شهید محبی:
در آبان ماه 1340احداث مجتمع نابینایان شهید محبی آغاز شد و از مهر 1343فعالیتهای آموزشی آن با پانزده دانش اموز خردسال و هجده دانش آموز بزرگسال که تحصیلات ابتدایی را در کانون آموزشی رودکی به پایان رسانده بودند، آغاز گردید.از جمله مهمترین فعالیتهای اولیه این مرکز،تهیه وسایل ویژه نابینایان از سایر کشورها اعزام مربیان به خارج از کشور به منظور تحصیل و کسب در امر آموزش و پرورش نابینایان و تشکیل کلاسهای هنری و کارگاههای حرفه ای(مانند نجاری،برس سازی، بافندگی وکارهای دستی) بود. تا مهر1357 این مرکز را هیئت مدیره به طور مستقل اداره میکرد و دارای بودجه اختصاصی بود که از سوی برخی سازمان ها و نهادهای دولتی تامین میشد. پس از ان بودجه مرکز از طریق سازمان برنامه و بودجه تامین و اداره آن بر عهده وزارت آموزش و پرورش گذاشته شد.از فروردین1359 این مرکز به طور کامل زیر نظر دفتر کل آموزش استثنایی وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت. در حال حاضر بخشی از هزینه های آن از طریق کمکهای مردمی تامین میشود و کلیه هزینه های دانش آموزان بر عهده مجتمع میباشد.
در حال حاضر مجتمع مذکور،بزرگتزین مجتمع آموزشی نابینایان در ایران و دارای کلاسهای درس،کلاسهای امور فرهنگی،دینی،کتابخانه و آزمایشگاه است. در مقطع ابتدایی مجتمع،علاوه بر کلاسهای آمادگی کودکان نابینا،کلاسهای آمادگی ویژه کودکان «چند معلولیتی» نیز دایر شده هست.در این مجتمع مقاطع تحصیلی راهنمایی ودبیرستان نیز وجود دارد و دانش اموزانی که در شهر،روستا و یا محل سکونتشان به مراکز آموزشی دسترسی ندارند، به صورت شبانه روزی و بقیه به صورت روزانه از کلاسهای مجتمع استفاده میکنند.شایان ذکر است که بعضی از معلم های این آموزشگاه نابینا هستند.
از دیگر فعالیتهای آموزشی،رفاهی و توانبخشی این مرکز میتوان به برنامه آموزش خانواده،آموزش موسیقی،اردوهای تابستانی،مسابقات ورزشی،خوابگاه،سالن ورزشی،سالن اجتماعات و سالن غذاخوری اشاره کرد.
۱.آموزشگاه نابینایان دکتر خزائلی:
در سال 1343با پایمردی دکتر محمد خزائلی و گروهی از افراد داوطلب آموزشگاه نابینایان بزرگسال خزائلی به منظور فراهم ساختن آموزش نابینایان (که تا آن زمان فقط از نابینایی محروم شده بودند ) آغاز به کار کرد. آنان که در این راه قدم نهاده بودند به رغم مشکلات فراوان و امکانات اندک تصمیم داشتند به آموزش نابینایان سر وسامانی بخشند.
در ابتدا آموزشگاه فوق به وسیله انجمن ملی حمایت و هدایت نابینایان از طریق کمکهای مختصر مادی بخشهای عمومی و خصوصی بویزه افراد خیر و نیکوکار اداره میشد.
امور آموزشی این آموزشگاه به وسیله افراد داوطلب بینا و نابینایی که ساعتهایی از اوقات فراغت خود را در اختیار آموزشگاه قرار داده بودند انجام میگرفت.محل آن ساختمانی مخروبه و قدیمی با کلاسهایی تاریک وفاقد اصول بهداشتی ایمی و رفاهی بود.اما هدف مقدس و پر ثمر بود و برای فائق آمدن بر مشکلات اراده ای محکم و استوار ایمانی راسخ و سختکوشی ای در حد فداکاری ضرورت داشت.به این ترتیب شکوفایی و پرورش استعدادهای نابینایان و سرانجام شناخت کار آنها و معرفی آنان به اجتماع میسر گشت.
فعالیتهای آموزشگاه به تدریج گسترش یافت و به کلاسهای پنجساله ابتدایی، کلاسهای تلفن، ماسا‍‍‍ژ،آموزش هنری،کارهای دستی و قرائت قرآن نیز اضافه شد.
در بهمن ماه 1348 بنا به درخواست و پیگیریهای مجدانه دکتر محمد خزائلی، سازمان برنامه بودجه، بازسازی آموزشگاه را تصویب کرد و قرار شد که وزارت آموزش و پرورش ساختمان مذکور را برای امور آموزشی و کلاسهای درسی نابینایان تجدید بنا کند که اقدامهای لازم در این مورد بسرعت انجام گرفت و ساختمان جدید اموزشگاه از مهر ماه 1350 مورد بهره برداری قرار گرفت.
در سال 1347 دفتر برنامه ریزی کودکان و دانش آموزان استثنایی تشکیل شد و به تربیت مربیان متخصص اقدام کرد.فعالیتهای آموزشی این مربیان از سال 1348 در مدارس مختلف ، از جمله آموزش گاه نابینایان خزائلی، آغاز گردید و به این ترتیب یکی از بزرگترین مشکلات آموزشگاه،یعنی کمبود کادر آموزشی متخصص، بتدریج کاهش یافت.
به دلیل مشکلات مالی انجمن ملی حمایت و هدایت نابینایان از سال 1351 سازمان رفاه نابینایان(که فعالیت خود را از سال 1349 آغاز کرده بود)عهده دار امور مالی آموزشگاه شد و نیازهای آموزشی آموزشگاه را نیز وزارت آموزش و پرورش ، بویژه دفتر دانش آموزان استثنایی،بر عهده گرفت.از این سال فعالیتهای آموزشگاه با کوشش و جدیت همه جانبه مسئولان و مربیان بسرعت گسترش یافت.
در شهریور 1353 دفتر دانش آموزان استثنایی ، محمد رضا نامنی،یکی از مربیان نابینای آموزشگاه فوق، را برای اداره امور آموزشگاه به سازمان ملی رفاه نابینایان ایران و منطقه چهار آموزش و پرورش تهران معرفی کرد و برای اولین بار در تاریخ اموزش و پرورش ایران مدیریت اموزشگاهی، رسماً بر عهده یک فرد نابینا گذاشته شد.
از جمله مهمترین فعالیتهای گسترش آموزشگاه طی سالهای 1353-1360 عبارتند از:
اخذ امتیاز و تشکیل کلاسهای دوره عمومی آموزش بزرگسالان از مهر 1353 افزایش تعداد کلاسهای آموزشی، تهیه لوازم آموزشی و کمک آموزشی،تشکیل آزمایشگاه،ایجاد کلاس آموزش هنری،ایجاد کتابخانه بریل،سالن غذا خوری و اخذ امتیاز و ایجاد کلاسهای راهنمایی تحصیلی روزانه،تشکیل کلاس ماشین نویسی بینایی،تهیه کتابها و نوارهای درسی و غیر درسی،تأمین کمک هزینه تحصیلی،تشکیل و ترتیب برنامه های بهداری و بهداشت،ترتیب برنامه های گسترده تحرکی و ورزشی،تهیه سرویس رفت و آمد دانش آموزان و اخذ امتیاز کلاسهای ابتدایی و فعالیت های جنبی گوناگون دیگر.
در حال حاضر این آموزشگاه دارای دوره های آمادگی،ابتدایی،راهنمایی و دبیرستان با ظرفیت حدود 150 دانش آموز است و تعدادی از مربیان آن که تدریس دروس نظری را در دوره راهنمایی و دبیرستان بر عهده دارند،نابینا هستند.